Pracownia Hungerford Bridge w Londynie | Polonika

„Cyrulik Warszawski”, Jan Lechoń i Feliks Topolski

Autobiografia Feliksa Topolskiego (1907‒1989), wydana w Londynie w 1988 r., zatytułowana Czternaście liter (oryg. Fourteen Letters), rozpoczyna się historią spotkania młodego artysty z Janem Lechoniem, ówczesnym redaktorem pisma „Cyrulik Warszawski”. Usłyszał wówczas od Lechonia pytanie: „Ile liter jest w twoim nazwisku?”, kiedy podał odpowiedź: „Czternaście”, pisarz miał się zachwycić i stwierdzić: „Wybornie! Oznacza to życie w spełnieniu – zawsze używaj/podpisuj się swoim pełnym imieniem i nazwiskiem, aby napędzać tę magię!”. Feliks Topolski, zdaje się, skorzystał z tej rady. Jak sam przyznawał, to „magiczne spełnienie” dotknęło go nie tylko fizycznie czy ekonomicznie, stał się dzięki niemu bezkompromisowym, wiernym sobie i swojemu stylowi twórcą, co nieraz powodowało kpiny krytyków z „nabrzmiałego egocentryzmu”, ale dało mu niezwykłą satysfakcję i pozycję w świecie sztuki.

Feliks Topolski – biografia

Feliks Topolski urodził się w Warszawie 17 sierpnia 1907 r. jako dziecko aktora Edwarda Topolskiego i Stanisławy Drutowskiej. Uczył się w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, w pracowni Tadeusza Pruszkowskiego, który był jego mentorem i protektorem. Artysta należał do warszawskiej bohemy. Był również słuchaczem Szkoły Podchorążych Artylerii. Od zawsze towarzyszyła mu potrzeba podróży. W swoje pierwsze „Grand Tour” wyruszył w 1933 r. Odwiedził wówczas m.in. Morawską Ostrawę, Wiedeń, Wenecję, Rzym i Berlin.

Feliks Topolski w swoim studio, Londyn, fotografia, Wikipedia

Najważniejszym przystankiem w życiu artysty okazał się Londyn. Trafił tam dzięki „Wiadomościom Literackim” jako korespondent gazety. Na jej zlecenie wykonywał cykl rysunków z obchodów srebrnego jubileuszu panowania króla Jerzego V. Świętowanie trwało cały tydzień od 6 maja 1935 r. Organizowano wówczas w Londynie parady, występy, wystawy i inne wydarzenia związane z brytyjskim monarchą. Podobno uczestniczyły w nich setki tysięcy ludzi.

Londyn – ulubione miasto Feliksa Topolskiego

Londyn stał się stałym punktem w życiorysie Feliksa Topolskiego. Przyjmował zlecenia m.in. od „News Chronicle”, czy „Night and Day”. Rysunki z „Chronicle” opublikował w formie książki zatytułowanej „The London Spectacle”.

Podczas drugiej wojny światowej, z nadania króla Jerzego VI, Feliks Topolski otrzymał tytuł artysty wojennego. Jednocześnie pracował dla rządów brytyjskiego i polskiego. Był świadkiem bombardowania Londynu, którego obraz uwiecznił w swoich rysunkach. Jego wojenne szkice ukazały się w postaci książek „Britain in Peace and War”, „Russia in War”, „Three Continents, 1944-45”. Relacjonował na bieżąco ważne wydarzenia, nie tylko szkicując, lecz także publikując wspomnienia w różnych gazetach (np. Podróż do Rosji, „Nowa Polska”).

Wędrówki Topolskiego po świecie

Przebywał w Anglii, we Włoszech, w Rosji oraz Afryce, Azji, na Dalekim i Środkowym Wschodzie. Miał okazję spotkać się z wielkimi tego świata, w tym z Mahatmą Gandhim. Tak wspominał to wydarzenie: „Mój dzień z nim wypadł w momencie jego zwolnienia z więzienia, co podkreślił jako «Dzień Milczenia». I w ten sposób była to kontemplacja. Moją jedyną komunikacją z nim było pisanie – wliczając w to jego podpis, wykonany w hindi i po angielsku, na jednym z moich rysunków”. Portret Gandhiego ukazał się drukiem m.in. jako ilustracja w „Topolski’s Chronicle”. Podróż artysty przebiegała przez: Egipt, Syrię, Bagdad, Bejrut, Kair, Bombaj, Kalkutę, Chungking i wiele innych. W 1944 r. Topolski towarzyszył we Włoszech, generałowi Władysławowi Andersowi i żołnierzom 2 Korpusu Polskiego. Zatrzymał na swoich rysunkach widok zniszczonego klasztoru na Monte Casino, moment wyzwolenia Rzymu, rannych polskich żołnierzy w Loreto.

Feliks Topolski, The Procession at Westminister Abbey, litografia, 1960, własność prywatna

Następnie wyruszył do Niemiec. Jego rysunki i fotografie ukazujące obozy koncentracyjne są wstrząsające. Artysta był także korespondentem w czasie procesu w Norymberdze. „Osiem miesięcy, sześć godzin dziennie, w sztucznym martwym powietrzu, pod trupio-białymi lampami sufitowymi, bez cienia blasku siedzi dwudziestu jeden obwinionych…” – zapisał w „Autobiografii”. 

Feliks Topolski – kronikarz XX wieku

Po zakończeniu wojny artysta nie zrezygnował z zawodu i podróży. Był kronikarzem swojego stulecia. Pracował w Londynie we własnym studio, które urządził pod Mostem Hungerford. Tam stworzył niesamowity malarsko „Pamiętnik stulecia” (oryg. „Memoir of the 20th Century”). Akryle na ogromnych dyktach i tekturach zawieszanych pod sufitem pracowni miały 6 metrów wysokości i 200 metrów szerokości. Na nich Feliks Topolski zatrzymał twarze i wydarzenia. Ponadto od 1953 r. tworzył „Kroniki Topolskiego” (oryg. „Topolski’s Chronicles”) – swoisty magazyn, w którym rejestrował najważniejsze wydarzenia na świecie. Miały one ponad 2000 prenumeratorów, a drukowane były przez twórcę metodą litograficzną na dużych arkuszach papieru pakowego. Feliks Topolski zmarł w Londynie w 1989 roku.

Bar „Topolski” w Londynie – sztuka i historia w jednym miejscu

Obecnie w miejscu, gdzie Feliks Topolski miał swoją londyńską pracownię, mieści się bar „Topolski”. Jak informują właściciele w tekście reklamowym na stronie internetowej, to miejsce pełne sztuki i historii, gdzie w dzień można usiąść i napić się kawy, a wieczorem przyjść i zjeść pizzę, wypić rzemieślnicze piwo lub cydr, podsłuchać muzyki i dobrze się bawić. Wchodząc do baru nad sobą i obok stolików obcować można z wielką sztuką autorstwa Feliksa Topolskiego. „Wejdź do środka i hulaj pod historycznym «Pamiętnikiem stulecia«, 600-metrowym muralem przedstawiającym skrupulatny zapis niekonwencjonalnego Londynu. […] Topolski ma wszystko, czego potrzebujesz, aby wieczór był niezapomniany”.

Anna Rudek-Śmiechowska