Kopiec Unii Lubelskiej we Lwowie
450 lat temu została uchwalona Unia Lubelska. Był to jeden z najważniejszych aktów ustrojowych dawnej Rzeczypospolitej, przez kolejne stulecia uznawany za symbol potęgi państwa i braterstwa współtworzących ją narodów. W 1869 r. z inicjatywy Franciszka Smolki dla upamiętnienia 300. rocznicy tego wydarzenia rozpoczęto we Lwowie sypanie kopca Unii Lubelskiej.
Kopiec Unii Lubelskiej we Lwowie został usypany na wzgórzu Wysoki Zamek, w pobliżu ruin murowanego zamku z II połowy XIV w., będącego niegdyś warownią królewską. Kopiec wznosi się kilkanaście metrów ponad naturalną wysokość wzgórza, a z jego szczytu rozciąga się piękna panorama centrum Lwowa, północnych dzielnic Kleparowa, Zamarstynowa i Hołoska oraz lesistego pasma Kajzerwaldu.
Powstanie kopca Unii Lubelskiej
Sypanie kopca trwało kilkadziesiąt lat z licznymi przerwami, wynikającymi m.in. z nieporozumień na tle politycznym, braku funduszów na kontynuację prac oraz z problemów technicznych związanych z niewłaściwym zabezpieczeniem konstrukcji. Franciszek Smolka i jego współpracownicy początkowo wykorzystywali pobliskie ruiny Wysokiego Zamku jako materiał budowlany, w dużym stopniu niszcząc ten cenny zabytek. Dzięki jednak interwencjom pierwszego konserwatora zabytków we Lwowie, Mieczysława Potockiego, zdołano uratować od zniszczenia fragment jednej ze ścian, który przetrwał do dzisiaj. W latach 1906‒1908 wzmocniono stoki oraz ścieżki prowadzące na szczyt i okres ten należy uznać za końcową fazę budowy kopca Unii Lubelskiej.
Cel usypania kopca Unii Lubelskiej
Zgodnie z planami Franciszka Smolki, wybitnego galicyjskiego polityka i polskiego działacza narodowego, kopiec Unii Lubelskiej miał przypominać rodakom czasy dawnej świetności Rzeczypospolitej Obojga Narodów. W jego zamyśle nawiązanie do tzw. idei jagiellońskiej, czyli zjednoczenia wolnych narodów pod przewodnictwem Polski, miało być impulsem do odrodzenia państwa polskiego w kontrze do imperiów zaborczych i we współpracy z Litwinami, Białorusinami i Ukraińcami.
W dniu 11 sierpnia 1869 r. odbyła się zorganizowana przez Smolkę uroczystość wmurowania kamienia węgielnego, na którym wyryto herby Polski, Litwy i Rusi oraz napis: „Wolni z wolnymi, równi z równymi – Polska, Litwa i Ruś, zjednoczone Unią Lubelską dnia 11 sierpnia 1569 roku”. Złożona na kamieniu węgielnym ziemia pochodziła z tak symbolicznych miejsc, jak pole bitwy pod Grunwaldem, groby Kościuszki, Mickiewicza, Słowackiego i Lelewela, czy miejsce spoczynku „Pięciu poległych” na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.
Burzliwe losy kopca
Przedsięwzięcie to miało nie tylko charakter rocznicowego upamiętnienia, ale było też ważnym wydarzeniem politycznym. Smolce bardzo zależało na pozyskaniu galicyjskich Ukraińców do idei usypania kopca, ale nie wszystkie środowiska ukraińskie włączyły się do tej inicjatywy. W ciągu kolejnych dziesięcioleci rozdźwięk pomiędzy Polakami a Ukraińcami we Lwowie narastał, a na przełomie XIX i XX w. kopiec Unii Lubelskiej stał się w oczach ukraińskich – wbrew początkowym intencjom Smolki – symbolem polskiej dominacji nad miastem.
Jednak przede wszystkim kopiec Unii Lubelskiej na trwałe zmienił krajobraz Lwowa – dzięki inicjatywie Smolki można dzisiaj podziwiać panoramę miasta z wysokości ponad 400 m. n.p.m. Po II wojnie światowej stoki kopca porosły drzewa, stąd też dzisiaj wygląda on jak zwykłe, zalesione wzgórze, a jego charakterystyczną sylwetkę najlepiej widać na przedwojennych fotografiach.
