Instytut Sikorskiego w Londynie | Instytut Polonika

Powstanie Instytutu Sikorskiego i jego siedziba

Instytut Sikorskiego został powołany do życia 2 maja 1945 r. jako niezależna instytucja użytku publicznego działająca według prawa brytyjskiego. Przy tworzeniu Instytutu formalnie nie były zaangażowane polskie władze cywilne i wojskowe – w ten sposób chciano zabezpieczyć jego zbiory przed roszczeniami ze strony rządu komunistycznego z Warszawy. Podstawowym zadaniem tej instytucji było przejęcie i zabezpieczenie archiwów polskich instytucji wojskowych i cywilnych działających na uchodźstwie oraz pamiątek pozostałych po Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie.

Siedzibą Instytutu jest kamienica przy Prince’s Gate 20, zakupiona ze składek społecznych w 1946 r. Jest to prestiżowa lokalizacja na pograniczu londyńskich dzielnic South Kensington i Knightsbridge, w bezpośrednim sąsiedztwie Hyde Parku i Royal Geographical Society. Pięciokondygnacyjny budynek z użytkowym poddaszem został wybudowany w połowie XIX w. w charakterystycznym stylu epoki wiktoriańskiej. Stanowi on element ciągu kilkunastu podobnych kamienic, które początkowo pełniły przeważnie funkcję rezydencji dla zamożnego londyńskiego mieszczaństwa, a z czasem stały się siedzibami różnych instytucji.

fot. Instytut Sikorskiego w Londynie

Zbiory muzealne

Zaczątkiem muzeum była spuścizna po gen. Władysławie Sikorskim, przekazana założycielom Instytutu przez wdowę po nim, Helenę Sikorską. Po rozwiązaniu Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie na Prince’s Gate trafiły sztandary oraz inne militaria. Z upływem lat zbiory muzeum powiększały się też o dary polityków i żołnierzy, pozostających po 1945 r. na emigracji.

Wśród eksponatów na pierwszym miejscu należy wymienić kilkadziesiąt sztandarów. Przeważają wśród nich sztandary jednostek Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, ale jest też kilka ocalonych z kampanii wrześniowej. Należy do nich chociażby sztandar 14 Pułku Ułanów Jazłowieckich, najpierw cudem uratowany w czasie szarży pod Wólką Węglową 19 września 1939 r., a później przechowany w Warszawie w trakcie okupacji i powstania warszawskiego. Z pamiątek po Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie wyróżnia się też sztandar 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej, uszyty na prośbę gen. Stanisława Sosabowskiego w okupacyjnej Warszawie i dostarczony wiosną 1944 r. do Wielkiej Brytanii w ramach operacji Most I. Obok sztandarów można znaleźć też flagę biało-czerwoną i proporzec 12 Pułku Ułanów Podolskich, wywieszone na gruzach klasztoru w Monte Cassino zaraz po jego zdobyciu.

Muzeum posiada też setki innych eksponatów – począwszy od odznaczeń i drobnych pamiątek osobistych, przez mundury i broń, a skończywszy na dziełach sztuki. Są wśród nich tak wyjątkowe obiekty, jak mapa Morza Bałtyckiego narysowana z pamięci przez ppor. Mariana Mokrskiego, dzięki której okręt podwodny ORP „Orzeł” szczęśliwie przedostał się do Wielkiej Brytanii po ucieczce z internowania w Estonii.

fot. Bogdan Wielgat

Archiwum Instytutu Sikorskiego

Archiwum na Prince’s Gate liczy 2000 metrów bieżących akt. Ich trzonem są dokumenty polskiego rządu na uchodźstwie oraz Naczelnego Wodza, Sztabu Generalnego i poszczególnych jednostek Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Osobną i niezwykle cenną kolekcją jest zbiór relacji z kampanii wrześniowej, stanowiący najważniejszy zespół źródeł do historii wojny obronnej 1939 r.

W archiwum Instytutu Sikorskiego znajduje się także zbiór dokumentów instytucji państwowych II Rzeczypospolitej, ewakuowanych z Polski we wrześniu 1939 r. i później z Francji w 1940 r.

Na koniec należy wspomnieć o setkach kolekcji prywatnych, zapisanych na rzecz Instytut przez donatorów. Zawierają one spuściznę i pamiątki osobiste m.in. po gen. Władysławie Sikorskim czy gen. Władysławie Andersie.