Gotycka rzeźba Chrystusa Ukrzyżowanego w katedrze łacińskiej we Lwowie
We lwowskiej katedrze zachowała się z gotyckiego jej wyposażenia rzeźba Chrystusa Ukrzyżowanego. W czasie modernizacji prezbiterium krucyfiks przeniesiono do kaplicy Jabłonowskich, która służy wyjątkowo efektownemu eksponowaniu dzieła.
Gotyckie wyposażenie katedry łacińskiej
W drugiej połowie XVIII stulecia arcybiskup Wacław Hieronim Sierakowski dokonał modernizacji wystroju wnętrza lwowskiej katedry obrządku łacińskiego. Jednym z nielicznych dzieł sztuki, które pozostały i należą do dawnego, gotyckiego wyposażenia, jest znacznych rozmiarów rzeźba Chrystusa Ukrzyżowanego. Sprowadzono ją z Krakowa w roku 1473. To dzieło tamtejszego nieznanego nam z nazwiska rzeźbiarza, wykonane najpewniej krótko przed tą datą. Przypuszczalnie z tego samego warsztatu pozyskano trzy lata później, niezachowaną niestety, figurę św. Marii Magdaleny. Była to zapewne tzw. figura asystencyjna, często towarzysząca Ukrzyżowanemu. Wiadomość o jej polichromowaniu przez krakowskiego malarza Mikołaja Haberschraka stała się, niesłusznie, podstawą do przypisania jemu autorstwa obu rzeźb.
Kult rzeźby Chrystusa Ukrzyżowanego
Krucyfiks z przedstawieniem Chrystusa został umieszczony w arkadzie przy tęczy, a więc na granicy nawy głównej i prezbiterium. Zapisy archiwalne nie są precyzyjne i nie pozwalają na odtworzenie kształtu powstałej kompozycji przestrzennej, wydają się jednak przeczyć możliwości ekspozycji krucyfiksu na belce tęczowej, wysoko pod sklepieniem. Miejsce zaczęto nazywać Skałką lub Golgotą, może z powodu kształtu nastawy ołtarzowej.
O rozwijającym się kulcie katedralnego krucyfiksu świadczą liczne srebrne wota odnotowane w dawnych inwentarzach. Wieszano przy nim też lampy, a specyficznym zwyczajem stało się umieszczanie wykonanych na srebrnej blasze wizerunków lwowskich rajców i ławników oraz osób zasłużonych dla katedry. Wota były w takiej ilości, że w roku 1699 kapituła katedralna nakazała drobne srebrne przedmioty przetopić. Z pozyskanego materiału wykonano dla krzyża obramienia w kształcie serca. Ten ubytek stosunkowo szybko został zapełniony nowymi darami, w tym także portretami, jak świadczy inwentarz „rzeczy u Krucyfiksa” z lat 1756‒1767. Stan techniczny kompozycji nie był najlepszy skoro w roku 1758 arcybiskup Władysław Łubieński podjął decyzję o przeniesieniu znajdującego się tu tabernakulum do kaplicy Wiśniowieckich.
Modernizacja prezbiterium katedry lwowskiej
Skałka – Kalwaria przetrwała do roku 1765. Stara aranżacja, utrudniająca ruch podczas ceremonii w tej części kościoła, padła ofiarą działań modernizacyjnych. W połowie roku 1765, gdy przystąpiono do remontu w prezbiterium, rozebrano ją, podobnie jak ołtarz główny. Cieszący się kultem krucyfiks został tymczasowo umieszczony w kaplicy Kampianów.
Chrystus Ukrzyżowany w kaplicy Jabłonowskich
Ostatecznie na jego wystawienie przeznaczono kaplicę Jabłonowskich. Stiukowa kompozycja ołtarza, wykorzystująca elementy architektoniczne, służy wyjątkowo efektownemu wyeksponowaniu dzieła. Ukrzyżowany Chrystus o ekspresyjnej twarzy, na której maluje się cierpienie, otoczony postaciami aniołów, wydaje się unosić w blasku światła padającego przez umieszczone w tle okno. Aranżacja jest dziełem z lat 1775‒1777 lwowskiego rzeźbiarza Jana Obrockiego (ok. 1740‒ok. 1800).
Z dawnych sreber otaczających krucyfiks nic nie przetrwało. Jedynym wspomnieniem minionego splendoru jest cierniowa korona i okazałe promienie otaczające ranę w boku. Rzeźba zachowała się w stosunkowo dobrym stanie. Odnowił ją w roku 2017 konserwator Jan Wiłkojć z Krakowa, podczas prac w kaplicy prowadzonych przez kierowany przez niego zespół polsko-ukraiński (2015‒2017). Zadanie z funduszy Kancelarii Senatu RP zrealizowało Stowarzyszenie Oświaty i Kultury Polskiej w Krakowie.
Jerzy T. Petrus
