„Szczęśliwe nieba krajów włoskich!” Freskant Michelangelo Palloni w Wielkim Księstwie Litewskim
W ramach serii naukowej „Studia i Materiały” Instytutu Polonika ukazała się publikacja o twórczości Michelangelo Palloniego.
Tytuł książki Szczęśliwe nieba krajów włoskich! jest sparafrazowanym cytatem z Pana Tadeusza, z Księgi III Umizgi. Choć u Adama Mickiewicza są to słowa włożone w usta miłośniczki obczyzny, Telimeny – pokazanej w krzywym zwierciadle, dla XVII-wiecznej polskiej i litewskiej szlachty i magnaterii sztuka włoska to był ideał, który konstytuował przez wieki gust obywateli Korony i Litwy. Dzięki nim zaś mógł się rozwinąć talent Michelangelo Palloniego.
Rzeczpospolita Obojga Narodów przeszła w połowie XVII w. przez kilka wyniszczających wojen. Najpierw rozpalające południowe rubieże wojny z Kozakami pod wodzą Chmielnickiego, później najazd szwedzkiego króla Karola Gustawa, przynoszący niebywałą grabież dóbr kultury, od klasztornych zbiorów bibliotecznych, przez wyposażenie pałacowych rezydencji, po pożogę miast. Rozpoczęty w tym samym czasie najazd carstwa moskiewskiego na wschodnie ziemie Rzeczypospolitej, a w następstwie tego 5-letnia brutalna okupacja Wilna dopełniały ten kilkuletni kataklizm.
Wszystko to doprowadziło do politycznego i gospodarczego osłabienia państwa, ale w sposób oczywisty dotknął też twórczość artystyczną, w tamtych czasach opartą na twórcach pochodzących przede wszystkim z Włoch. W sytuacji, gdy Rzeczypospolita rozpoczęła odbudowę, także w zakresie fundacji artystycznych, pojawił się w Księstwie Litewskim w 1677 r. Michelangelo Palloni. Był artystą wykształconym we Florencji, sprowadził go kanclerz wielki litewski Krzysztof Zygmunt Pac do dekoracji kamedulskiego kościoła w Pożajściu – dziś w granicach miasta Kowna.
Włoska sztuka Palloniego rozbłysła „pośrodku puszczy”, tak jakby powtórzył się złoty czas baroku epoki Wazów, zniszczony przez okupację moskiewską. W 1685 r. przeniósł się do Warszawy, choć był później także sprowadzany do Wilna i Grodna. Jego malarstwo zdobi między innymi pałac w Wilanowie, kaplicę misjonarzy w Łowiczu oraz kościoły farny i reformatów w Węgrowie. Ale prace Palloniego w Pożajściu oraz dekoracja kaplicy św. Kazimierza w Wilnie wykonana w latach 1691-1692 są uważane za najbardziej reprezentatywne dla jego twórczości.
Michelangelo Palloni był najwybitniejszym twórcą malarstwa ściennego – freskowego w ostatniej ćwierci XVII wieku w Rzeczypospolitej.
Zapraszamy do zapoznania się z fragmentem publikacji.