Montmorency (Francja) ‒ konserwacja nagrobków
Cmentarz Les Champeaux w Montmorency pod Paryżem to szczególne miejsce dla Polski. Nazywany jest Panteonem Polskiej Emigracji. Znajdują się tuj groby wielu znamienitych Polaków - polityków, działaczy społecznych, naukowców, ludzi kultury. Są wśród nich takie osoby, jak Julian Ursyn Niemcewicz, Karol Otton Kniaziewicz, Olga Boznańska, Bolesław Biegas, Tadeusz Makowski, Cyprian Godebski, Roman Palester, Cyprian Kamil Norwid, który spoczął w zbiorowej mogile, czy Adam Mickiewicz, którego prochy przeniesiono w 1890 roku na Wawel
W 2024 r. pracom konserwatorskim poddane zostały trzy obiekty z cmentarza w Montmorency:
- nagrobek Kazimierza Szwykowskiego (1814–1899, oficera w powstaniu listopadowym, odznaczonego Virtutti Militari; we Francji pracował jako lekarz, organizował pomoc dla powstańców styczniowych, jako ochotnik brał udział w wojnie francusko-pruskiej 1870; był działaczem społecznym, dobroczyńcą, został odznaczony Legią Honorową);
- kaplica grobowa Mikołaja Jaroszyńskiego (1854–1890, herbu własnego, kawalera Legii Honorowej, pierwszego sekretarza ambasady francuskiej w Stambule),
- nagrobek Aleksandra Orłowskiego (1801–1864, kapitana artylerii, oficera polskiego Orderu Zasługi Wojskowej).
Wszystkie obiekty zostały oczyszczone z nawarstwień i zabrudzeń, uzupełniono drobne ubytki i braki w spoinowaniu. Przy nagrobku Kazimierza Szwykowskiego zrekonstruowano w pełni – na podstawie materiałów archiwalnych – metalowe ogrodzenie wokół płyty nakrywającej. W nagrobku Aleksandra Orłowskiego wykonano pełną rekonstrukcję kamiennego krzyża wraz z umieszczoną na nim pierwotnie inskrypcją. W kaplicy grobowej Mikołaja Jaroszyńskiego oczyszczono wnętrze (w poprzednich latach konserwacji poddano jej zewnętrzną część) i uczytelniono kolorystycznie inskrypcję.
Realizator: mgr Jakub Kurkiewicz. Kamieniarstwo. Renowacja jamienia. Spółka z o.o.
W 2023 r. były kontynuowane prace przy nagrobku Juliana Ursyna Niemcewicza i Karola Kniaziewicza celem przywrócenia, pod względem konstrukcyjno-architektonicznym, stanu sprzed dwóch ostatnich remontów.
Nagrobek ma formę opaski, wewnątrz której na indywidualnych tumbach spoczywają wapienne płyty nakrywające. Ze względu na przycięcie oryginalnych płyt wymagały one uzupełnienia. Był to kolejny etap prac i jeden z ważniejszych etapów projektu.
Rozpoczął się także I etap prac konserwatorskich przy nagrobku Kazimierza Szwykowskiego i nagrobku Władysława Strzeckiego.
W 2022 roku Instytut Polonika przystąpił do pierwszego etapu prac przy podwójnym nagrobku Juliana Ursyna Niemcewicza i Karola Kniaziewicza.
Wtórne płyty marmurowe pokrywających wapienne płyty oraz kamienie podstawy zostały zdemontowane, a naokoło tumb grobowych usuwane są wtórne nawarstwienia na nagrobku. Wykonano fundament pod obramowanie nagrobka tak, aby podwyższyć go o ok. 15 cm. Zdemontowane zostało również metalowe ogrodzenie, które w celu zabezpieczenia zostało przewiezione do pracowni. Płyty nakrywające są w bardzo złym stanie zachowania a montaż okładziny został wykonany z użyciem nieodpowiednich materiałów, w czasie kiedy płyty nakrywające były mokre. Docelowo zdemontowane płyty nagrobka po wykonaniu prac technicznych, a następnie konserwatorskich zostaną przywrócone.
Ponadto kontynuowane sa prace przy kaplicy Jaroszyńskich. W bieżącym roku wykonywane jest czyszczenie elewacji kaplicy.
Kompletnej konserwacji i restauracji został poddany nagrobek Bronisławy Królikowskiej.
Realizator: Towarzystwo Opieki nad Polskimi Zabytkami i Grobami Historycznymi we Francji
Rok 2021 został ustanowiony przez Sejm RP Rokiem Norwidowskim. W Montmorency Instytut Polonika wykonał kompleksowe prace przy symbolicznym grobie zmarłego w 1883 r. Cypriana Kamila Norwida.
Nagrobek składa się z kamiennej płyty i steli z medalionem (wykonanym przez Kazimierza Węglewskiego). Obiekt był poddawany konserwacji w 2007 r., od tego jednak czasu jego stan na tyle pogorszył się, że prace trzeba było przeprowadzić ponownie.
Ponadto kontynuowane są prace konserwatorskie przy nagrobku rodziny Mickiewiczów. Trwa restauracja i konserwacja kamieni podstawy i płyty nakrywającej, wykonanych z wapienia, a także metalowego ogrodzenia zamocowanego w kamieniach podstawy. Po demontażu płyty grobowej okazało się, ze konieczna jest całkowita wymiana konstrukcji stalowej podtrzymującej stelę nagrobną.
Trzecim obiektem, który wymaga konserwacji, jest nagrobek Franciszka Stępińskiego. Kamienna stela z odlanym z brązu medalionem jest mocno pochylona i wymaga pilnych prac konserwatorskich, które prowadzone są zgodnie z przyjętym harmonogramem.
Realizator: Towarzystwo Opieki nad Polskimi Zabytkami i Grobami Historycznymi we Francji
W 2020 r. kontynuowane były prace konserwatorskie (II etap) przy neogotyckiej kaplicy Jaroszyńskich, w ramach których wykonano nacięcia w kamiennej konstrukcji ścian, wymieniono skorodowane klamry łączące bloki na klamry z włókna szklanego, wykonano flekowanie i uzupełnienie ubytków oraz spoinowanie.
Przeprowadzono również renowację popękanej kamiennej steli grobu rodziny Mickiewiczów z rzeźbą odzwierciedlającą maskę pośmiertną Adama Mickiewicza (Antoine-Augustin Préault, 1855). Po demontażu medalionu wykonano konsolidację steli i oczyszczenie z nawarstwień. Płaskorzeźba z brązu została oczyszczona ze szkodliwych, czarnych nawarstwień, zabezpieczona przed korozją i zamontowana na nowo z użyciem spoiwa elastycznego.
Wykonano także restaurację i konserwację nagrobka Jana Szymańskiego i rodziny Suzin-Souzine. Zniszczone i połamane elementy nagrobka wymagały posklejania i zbudowania od nowa. Uczytelniono również inskrypcje.
Realizator: Towarzystwo Opieki nad Polskimi Zabytkami i Grobami Historycznymi we Francji
W 2019 roku we współpracy z Towarzystwem Opieki nad Polskimi Zabytkami i Grobami Historycznymi we Francji pracami konserwatorskimi objęto następujące obiekty: neogotycką kaplicę Jaroszyńskich (I etap prac), groby Jadwigi Ostrożyńskiej, Ireny Stokowskiej, rodziny Makowskich oraz grób Olgi Boznańskiej.
W ramach prac przy kaplicy przeprowadzono konserwacje kamiennego dachu oraz witraża i kraty wejściowej, zabytkowe nagrobki Ostrożyńskiej i Stokowskiej zostały oczyszczone, ustabilizowane oraz uzupełniono brakujące elementy kamienne. W nagrobku Olgi Boznańskiej wymieniono na nową zniszczoną wskutek zwietrzenia kamienia stelę z inskrypcją (kwerenda archiwalna wykazała, że stela wykonana została na początku lat 80. XX w. z kamienia pozyskanego z innego nagrobka).
Realizator: Towarzystwo Opieki nad Polskimi Zabytkami i Grobami Historycznymi we Francji
Prace konserwatorskie finansowane w 2018 roku przez Instytut Polonika obejmowały dwa nagrobki: Bronisława Piłsudskiego oraz Heleny i Alfreda Paderewskich. Obiekty zostały odpowiednio oczyszczone, uzupełniono ubytki i zabezpieczono przed degradacją ze względu na czynniki atmosferyczne. W znacznie prostszym w formie nagrobku Bronisława Piłsudskiego uczytelniono liternictwo, pozostawiając oryginalną pisownię. Warto również odnotować, że podczas prac nie został uszkodzony rosnący przy nagrobku Paderewskich krzak dzikiej róży. Roślina została tam przywieziona przez Ignacego Jana Paderewskiego z rodzinnego domu i zasadzona po śmierci syna Alfreda
Realizator: Towarzystwo Opieki nad Polskimi Zabytkami i Grobami Historycznymi we Francji
