Spuścizna artystyczno-snycerska rodziny Dąbrowskich z Żołyni | Polonika

Projekt badawczy związany ze spuścizną rodziny Dąbrowskich rozpoczął się z inicjatywy Magdaleny Kątnik-Kowalskiej, dyrektorki Gminnego Ośrodka Kultury w Żołyni. Prowadzenie projektu oraz rozpoznanie i opracowanie zbioru materiałów powierzono dwóm badaczkom związanym z warszawskim Uniwersytetem im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego – dr hab. Katarzynie Chrudzimskiej-Uherze i dr hab. Annie Czyż.

Cała historia zaczyna się w 1907 r., kiedy to powstała firma posługująca się pieczęcią: „Pracownia rzeźbiarsko-stolarska, wyrobów kościelnych i budowlanych”, a jej inicjatorem i właścicielem był Franciszek Dąbrowski (1881‒1948).

Pracownia mieściła się w jednej z kamienic przy Rynku w miejscowości Żołynia, położonej w województwie podkarpackim, w powiecie łańcuckim. Firma działała w latach 1907–1989, a prowadzona była przez wspomnianego Franciszka i jego syna Henryka (1912‒1989). W okresie międzywojennym w pracowni działali jeszcze dwaj synowie Franciszka – Zdzisław i Antoni. Los nie związał ich jednak z rodzinną firmą. Zdzisław (1909‒1986) wyjechał z Żołyni i osiadł w Sosnowcu, a Antoni (ur. 1910) zginął podczas bitwy o Anglię. Pracownia Dąbrowskich działała do śmierci Henryka w 1989 r. Niedawno nowi, prywatni właściciele kamienicy, w której znajdowała się firma Dąbrowskich, postanowili stworzyć tam centrum pamięci poświęcone działalności znanej, artystycznej rodziny. Jednym z etapów tych działań był prowadzony i finansowany przez Instytut POLONIKA projekt badawczy.

Realizatorki projektu poddały inwentaryzacji całą kolekcję rodziny Dąbrowskich. W efekcie prac oraz dzięki przyjętej metodologii nie tylko skatalogowano i ułożono kolekcję, lecz także dokładnie ją spenetrowano.

W 2021 r. udało się ustalić, że warsztat żołyńskich twórców zrealizował wiele projektów artystyczno-snycerskich w Małopolsce, ale też w 91 miejscowościach, które znajdują się poza granicami Polski. Badaczkom spuścizny udało się określić lokalizację niektórych projektów, w tym projekty świątyń na terenie Rumunii (Bukowina), Rosji (Syberia), Czech (sanktuarium Święty Kopeczek k. Ołomuńca), Austrii (przerys projektu Tomasza Prylińskiego z Wiednia przez Franciszka Dąbrowskiego) oraz USA (stany: Nowy Jork, Michigan, New Jersey). Niemniej przy wielu projektach nie udało się określić lokalizacji, czy też jednoznacznie ocenić, czy zostały zrealizowane. W obecnym stanie badań najstarsze skatalogowane obiekty datowane są na rok 1869, najpóźniejsze zaś to lata 70. i 80. XX w.

Zaskakującym odkryciem podczas badań nad spuścizną rodziny Dąbrowskich było odnalezienie olbrzymiej liczby rysunków wykonanych przez Ferdynanda Majerskiego (1832‒1921), który prowadził jedną z największych firm o profilu artystycznym w Galicji. Jak podają badaczki: „Fakt ten jest prawdziwą sensacją, archiwum pracowni Ferdynanda i Stanisława Majerskich było bowiem do tej pory uważane za zaginione”. Dodatkowo wśród obiektów zidentyfikowano pojedyncze rysunki i projekty uznanych twórców, jak: Tomasza Prylińskiego, Zygmunta Hendla, Feliksa Księżarskiego, Adolf Minasiewicz, Tadeusz Mostowski, Alfred Kamieniobrodzki, Tomasz Lisiewicz. Rozpoznano też prace rzeźbiarzy związanych przede wszystkim z Przemyślem: Emila Giebułtowicza, Jana Tracza, Józefa Wilczka, Jana Woytygi i Zygmunta Rasińskiego.

W 2021 r. skończyły się prace inwentaryzatorskie w Żołyni. Projekt badawczy jednak trwa. W roku 2022 zbiór będzie poddany szczegółowemu opracowaniu i analizowaniu. Ale głównym celem będzie wyjazd badaczek na Ukrainę weryfikujący stan zachowanych dzieł, które wyszły spod dłuta Dąbrowskich. Efektem całego projektu będzie planowana na 2023 r. publikacja książkowa prezentująca tak fascynujący zbiór projektów i ich efekt rzeźbiarski.