Kwerenda prac rytowników i wydawców augsburskich dla polskiej klienteli w XVII-XVIII wieku
W epoce baroku czołowym ośrodkiem twórczości graficznej w Europie Środkowej był Augsburg. To tutaj wykonywane były grafiki dla polskich odbiorców. Ich tematem były portrety polskich osobistości, widoki polskich miast i świętych czy też przedstawienia cudownych wizerunków świadczące o kulcie Matki Bożej. Niektóre z nich opatrzone zostały dedykacjami.
W ramach dokumentacji polskiego dziedzictwa na terenie Niemiec Instytut POLONIKA sfinansował w 2018 r. projekt badań nad augsburskim ośrodkiem rytowniczym w kontekście jego powiązań z Rzeczpospolitą Obojga Narodów.
W Augsburgu powstawały nie tylko nowe kompozycje, lecz także przetwarzano i rozpowszechniano obce wzory. Z tego względu istotne jest zbadanie kwestii znaczenia, jakie dla augsburskiego ośrodka rytowniczego miała produkcja przeznaczona na rynek Rzeczypospolitej, a zarazem jaką rolę odgrywała w Augsburgu polska tematyka.
Badania w ramach projektu prowadził dr hab. Zbigniew Michalczyk, który był pierwszym historykiem sztuki z Polski prowadzącym systematyczne kwerendy we wszystkich wymienionych zbiorach augsburskich.
Przeprowadzone przez niego w Kunstsammlungen und Museen, Staats- und Stadtbibliothek w Augsburgu oraz w Zentralinstitut für Kunstgeschichte w Monachium kwerendy pozwoliły na identyfikację kilkudziesięciu dzieł graficznych zamawianych przez polskich odbiorców. Charakter zachowanych obiektów związanych z kulturą polską jest rozmaity: dzieła tworzone bezpośrednio dla polskich zleceniodawców, dzieła opatrzone dedykacjami dla Polaków, portrety polskich osobistości, widoki miast polskich, przedstawienia polskich świętych i znajdujących się na terenie Rzeczypospolitej cudownych wizerunków czy – niedostępne w polskich zbiorach – źródła świadczące o kulcie cudownych wizerunków, jak Matki Boskiej Częstochowskiej.
Wykonane w 2018 r. badania zakończyły się publikacją książkową autorstwa Zbigniewa Michalczyka Zapomniane konteksty. Augsburg jako ośrodek rytownictwa wobec Rzeczpospolitej w XVII-XVIII wieku wydaną nakładem Instytutu Polonika w 2020 r. W książce z bogatą szatą graficzną autor przybliżył dzieje ośrodka grafiki w Augsburgu ze wskazaniem – co ważne i nowe w badaniach – wielorakich mechanizmów, które je kształtowały. Publikacja odkrywa szerokie – nie tylko artystyczne, lecz także społeczne, kulturowe, polityczne i inne – związki łączące Rzeczpospolitą z augsburskim centrum rytownictwa w XVII-XVIII w.na tle europejskiej perspektywy.
