Polscy artyści w Argentynie
Program Ministra „Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą”
W Argentynie, po zakończeniu działań wojennych w Europie w 1945 r., ukształtowało się poważne środowisko polskich artystów malarzy, rzeźbiarzy i grafików, którzy obok polskich pisarzy i literatów stanowili jedno z najwyrazistszych i najprężniejszych środowisk emigracyjnych w Buenos Aires. Zanim pojawiła się powojenna fala emigracji polskiej do Argentyny, w Buenos Aires już od 1924 r. pracował Florian Czarnyszewicz. W Argentynie od przedwojnia przebywał również Wiktor Ostrowski, pisarz i alpinista, a tuż przed wybuchem wojny, w 1939 r. przypłynął tu Witold Gombrowicz. W latach 1945–1950 do Argentyny różnymi drogami (w tym z Bliskiego i Środkowego Wschodu) przyjechało 16 020 Polaków, w tym także artyści plastycy, którzy powołali Koło (a następnie Związek) Artystów Plastyków Polskich w Argentynie. Do Koła Artystów Plastyków Polskich w Argentynie pod koniec lat 40. XX wieku należeli: Feliks Berdyszak, Ewa Banach-Maciejewska, Krystyna Eichler-Jukowicz i Stanisław Jukowicz, Janusz Eichler, Zygmunt Grocholski, Adolf Glett, Zofia Jastrzębska, Aleksander Klimko, Anastazja Kułakowska, Zygmunt Kozłowski, Władysław Leski, Andrzej Markiewicz, Piotr Pawluczuk, Maria Prószyńska-Seyda, Jerzy Popkowski, Bruno Stachiewicz, Berbecka de Szpilewicz, Barbara Skoczylas-Nikisch, Danuta Skoczylas, A. Mitalski, L. Olszyński, (nieznane z imienia) Osińska i Syda, Emanuel Świeykowski, Antoni Sikora, Aleksandra Saborska, Ludwik Wichecki, Antoni Zenlener, Olga Pasternak i Ewa Banach-Maciejewska. Duże uznanie w Buenos Aires zyskał malarz Piotr Pawluczuk, który – oprócz twórczości artystycznej – zajmował się kolekcjonowaniem dzieł sztuki. Do najwybitniejszych polskich artystów, którzy znaleźli się w Argentynie po 1945 r., należeli Karol Badura i Janusz Eichler.
W Buenos Aires powojenna polska emigracja stworzyła kilka organizacji o charakterze kulturalnym, w tym Bibliotekę Polską im. Ignacego Domeyki, Klub Polski, Chór Polski im. Fryderyka Chopina, Nasz Balet i Nasz Teatr. Biblioteka Polska im. Ignacego Domeyki w Buenos Aires powstała w 1960 r. z inicjatywy Polonii argentyńskiej jako centrum kultury polskiej w Ameryce Południowej. Przedsięwzięcie cieszyło się sympatią ówczesnego dyrektora Biblioteki Narodowej w Buenos Aires – Jorge Luisa Borgesa. Biblioteka – jako jedyna instytucja polonijna z tej części świata – należy do Stałej Konferencji Muzeów, Archiwów i Bibliotek Polskich na Zachodzie. Znaczenie Biblioteki Polskiej im. Ignacego Domeyki dla argentyńskiej Polonii jest porównywalne z rolą Biblioteki Polskiej w Paryżu dla Polonii francuskiej czy Muzeum Polskiego w Rapperswilu dla emigracji polskiej w Szwajcarii.
Środowisko polskich plastyków w Argentynie nie doczekało się naukowego opracowania, oceny dorobku oraz miejsca i znaczenia artystycznych osiągnięć polskich twórców plastyków dla sztuki powojennej Argentyny. Celem projektu rozpoznanie, dokumentacja, a następnie opracowanie naukowe zbioru dzieł plastycznych artystów plastyków w Argentynie z lat 1939–1989 i upowszechnianie wiedzy na jego temat. Dzieła znajdują w posiadaniu Biblioteki im. Ignacego Domeyki w Buenos Aires oraz prywatnych zbiorach. Mają one unikatową wartość dla dziejów historii polskiej sztuki minionego stulecia i kultury polskiej na świecie.
W 2024 roku planowane są następujące zadania badawcze: kwerenda bibliograficzna i archiwalna, dotycząca polskiej obecności artystów z zakresu sztuk wizualnych na terenie Buenos Aires; inwentaryzacja i digitalizacja źródeł malarskich znajdujących się w posiadaniu Biblioteki Polskiej im. Ignacego Domeyki w Buenos Aires oraz galerii prywatnych i publicznych w mieście; opracowanie merytoryczne pozyskanego materiału. Zostanie również sporządzony raport dotyczący ich stanu zachowania wraz z rekomendacjami najpilniejszych działań w zakresie prac zabezpieczających, ochronnych i konserwatorskich. Na zakończenie tych prac zostaną opracowane rekomendacje dotyczące opracowania naukowego oraz wydania katalogu dzieł plastycznych polskich artystów znajdujących się w zbiorach Biblioteki Polskiej im. Ignacego Domeyki w Buenos Aires.
